طبق ماده 1 قانون تجارت ؛ شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سرمایه آنها می‌باشد.
“طبق ماده 4 قانون تجارت شرکتهای سهامی به دو نوع تقسیم می‌شوند:
نوع اول: شرکتهای سهامی عام: شرکتهایی هستند که مؤسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند.
نوع دوم: شرکتهای سهامی خاص: شرکتهایی که تمام سرمایه آنها در موقع تأسیس منحصراً توسط مؤسسین تأمین می‌گردد.
تفاوت شرکتهای سهامی عام و خاص
شرکت سهامی عام برای تامین سرمایه اقدام به پذیره نویسی عمومی می نماید، ولی شرکت سهامی خاص، حق مراجعه به عامه را ندارد.
نقل و انتقال سهام در شرکتهای سهامی عام مشروط به موافقت سهامداران نیست. ولی در شرکت سهامی خاص، چنین نقل و انتقالی منوط به توافق مدیران یا مجامع عمومی شرکت می تواند باشد.
سهام شرکت سهامی عام، قابل عرضه در بازار بورس می‌باشد ولی شرکت سهامی خاص چنین اجازه‌ای ندارد.
حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت سهامی عام 5/000/000 ریال و برای شرکت سهامی خاص 1/000/000 ریال می‌باشد.
حداقل تعداد شرکا شرکت سهامی عام ۵ نفر و در شرکت سهامی خاص حداقل ٣ نفر می باشد.
تنها شرکتهای سهامی عام هستند که قابلیت عرضه (خرید و فروش) در بورس را دارا می‌باشند.
از این رو در ادامه مباحث ما تنها مربوط به شرکتهای سهامی عام خواهد بود.
چرا شکل سهامی واحدهای تجاری، این قدر از جذابیت برخوردار است؟
برای پاسخ به این سؤال، ویژگی‌هایی که شرکتهای سهامی را از واحدهای تجاری تک‌‌مالکی و سایر اشکال دیگر شرکت متمایز می‌سازد، معرفی می‌کنیم.
شخصیت قانونی مستقل از صاحبان سهام
تداوم بقا و قابلیت انتقال مالکیت.
مسئولیت محدود سهامداران
جدایی مالکیت و مدیریت
فرایند تشکیل یک شرکت سهامی عام
شرکت سهامی عام در دو مرحله مقدماتی و قطعی تشکیل می‌شود.
فرآیند مرحله مقدماتی تشکیل سهامیعام به طور خلاصه به شرح زیر است:
تعهد حداقل 20 درصد سرمایه شرکت توسط مؤسسین و پرداخت لااقل 35 درصد مبلغ تعهد شده در حسابی به نام شرکت در شرف تأسیس.
تسلیم اظهارنامه ثبت شرکتهای سهامی به ضمیمه طرح اساسنامه و طرح اعلامیه پذیره‌نویسی به اداره ثبت شرکتها، اظهارنامه ثبت شرکت و طرح اساسنامه باید با قید تاریخ به امضای کلیه مؤسسین شرکت برسد.
صدور اجازه انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی سهام توسط اداره ثبت شرکتها.
انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی سهام توسط اداره ثبت شرکتها.
پذیره‌نویسی سهام توسط خریداران طی مدت تعیین شده.
دعوت مجمع عمومی مؤسس حداکثر یک ماه پس از خاتمه مدت پذیره‌نویسی توسط مؤسسین.
تشکیل مجمع عمومی مؤسس و انجام مراحل زیر: الف. رسیدگی به احراز پذیره‌نویسی کلیه سهام، ب. شور درباره اساسنامه شرکت و تصویب آن و ج. انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت و دریافت قبولی آنها.
فرآیند مرحله قطعی تشکیل شرکتهای سهامی عام را به شرح زیر می‌توان خلاصه کرد:
تسلیم اساسنامه مصوب مجمع عمومی مؤسسه به ضمیمه صورتجلسه مجمع و اعلامیه قبولی مدیران و بازرسان به اداره ثبت شرکتها.
ثبت شرکت پس از بازرسی مدارک و مستندات مذکور در بند (1) بالا توسط اداره ثبت شرکتها و دریافت شماره ثبت شرکت.
اعلام ثبت و تشکیل از طریق درج آگاهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی کشور و یکی از جراید کثیرالانتشار.
مجوز شرکت شامل اجازه انتشار تعداد معیّنی سهام، که اوراق مالکیت در شرکت است، می‌باشد.
مؤسسین کلیه هزینه‌ها و حق‌الزحمه‌ها را تا مرحله ثبت شرکت می‌پردازند و طبق قانون کلیه مدارک لازم جهت ثبت شرکت را به اداره ثبت شرکتها تحویل می‌دهند. پس از ثبت، شرکت پا به عرصه وجود می‌گذارد.
لازم به ذکر است که موسسین باید مجوز انتشار عمومی سهام که اصطلاحاً مجوز پذیره‌نویسی نامیده می شود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کنند.
به موجب این مجوز و اساسنامه مصوب، شرکت می‌تواند تعداد معینی سهام خود را منتشر و به فروش رساند.
شرکتها ممکن است در پذیره‌نویسی سهام را مستقیماً به سهامداران بفروشند یا از خدمات پذیره‌نویسی یک واسطه یا تعهد‌کننده پذیره‌نویسی نظیر شرکتهای تامین سرمایه (درادامه تشریح خواهند شد) استفاده نمایند.
واسطه پذیره‌نویسی ممکن است توافق کند باقی مانده سهامی را که نتوانسته بفروشد، خود خریداری نماید.
